Badania jakościowe i ilościowe stanowią dwa uzupełniające się podejścia do pozyskiwania informacji, które pozwalają zarówno na dogłębną analizę kontekstu, jak i na statystyczne uogólnienie wyników. W zależności od celu badawczego stosuje się różne metody, które można podzielić na grupy jakościowe i ilościowe.

Badania jakościowe

Badania jakościowe koncentrują się na zrozumieniu głębokich motywacji, opinii, emocji i doświadczeń respondentów. Ich celem nie jest uzyskanie wyników statystycznie reprezentatywnych, ale dogłębne zrozumienie badanego zagadnienia. W tej kategorii wyróżniamy przede wszystkim:

IDI (In-Depth Interview)

• Opis: Indywidualny, pogłębiony wywiad, w którym badacz prowadzi rozmowę jeden na jeden. Badania jakościowe IDI pozwalają na elastyczne dostosowywanie pytań w trakcie wywiadu oraz na dogłębne badanie osobistych motywacji, potrzeb i emocji respondentów.

• Zalety:

  • Umożliwia uzyskanie szczegółowych informacji.

  • Pozwala na wyjaśnienie niejasności i zadawanie pytań uzupełniających.

  • Daje możliwość eksploracji tematów, których wcześniej badacz mógł nie przewidzieć.

• Wady:

  • Wysokie koszty i czasochłonność.

  • Trudność w uogólnianiu wyników na większą populację.

FGI (Focus Group Interview) - badania fokusowe

• Opis: Badania fokusowe to metoda grupowa, w której moderator prowadzi dyskusję w grupie (zazwyczaj 6–10 osób). Celem jest stymulowanie interakcji między uczestnikami, co często prowadzi do ujawnienia różnych perspektyw oraz zbiorowego sposobu myślenia o danym zagadnieniu.

• Zalety:

  • Umożliwia obserwację dynamiki grupowej.

  • Pozwala na identyfikację konsensusu lub różnic zdań między uczestnikami.

  • Może szybko zgromadzić bogaty materiał jakościowy.

• Wady:

  • Ryzyko dominacji jednej osoby lub grupy, co może wypaczyć wyniki.

  • Trudności w analizie i generalizacji danych.

Badania ilościowe

Badania ilościowe polegają na zbieraniu danych liczbowych od dużych grup respondentów, co pozwala na ich statystyczną analizę. Dzięki standaryzacji pytań, wyniki można uogólnić na całą populację. Główne metody w tej kategorii to:

CAPI (Computer-Assisted Personal Interviewing)

• Opis: Metoda wywiadu przeprowadzanego twarzą w twarz, gdzie ankieter korzysta z urządzenia (np. tabletu czy laptopa) do rejestrowania odpowiedzi w czasie rzeczywistym.

• Zalety:

  • Umożliwia natychmiastowe wprowadzenie danych do systemu.

  • Wysoka jakość danych dzięki bezpośredniemu kontaktowi.

  • Pozwala na zadawanie pytań uzupełniających w razie potrzeby.

• Wady:

  • Wyższe koszty operacyjne z powodu konieczności wynajęcia ankieterów i logistycznych działań.

  • Proces jest czasochłonny przy dużych próbach.

CAWI (Computer-Assisted Web Interviewing)

• Opis: Badania CAWI są prowadzone poprzez internet – respondent otrzymuje link do ankiety, którą wypełnia samodzielnie. Metoda ta jest szczególnie popularna w badaniach online.

• Zalety:

  • Niski koszt i szybkie zbieranie danych.

  • Elastyczność – respondent może wypełnić ankietę w dogodnym dla siebie czasie.

  • Możliwość stosowania multimediów (grafiki, wideo) w celu uatrakcyjnienia ankiety.

• Wady:

  • Ograniczona dostępność dla osób nieposiadających stałego dostępu do Internetu.

  • Mniejsza kontrola nad sposobem, w jaki respondent rozumie i wypełnia ankietę.

CATI (Computer-Assisted Telephone Interviewing)

• Opis: Metoda wywiadu telefonicznego, w której ankieter korzysta z systemu komputerowego do zadawania pytań i bezpośredniego wprowadzania odpowiedzi.

• Zalety:

  • Szybkość zbierania danych.

  • Możliwość interakcji i zadawania dodatkowych pytań.

  • Dobry dostęp do respondentów, którzy nie korzystają intensywnie z internetu.

• Wady:

  • Może być ograniczona przez niechęć do udziału w teleturniejach.

  • Ryzyko, że rozmówcy udzielą krótkich lub niepełnych odpowiedzi z powodu ograniczeń czasu rozmowy.

Inne metody

• PAPI (Paper and Pencil Interviewing): Tradycyjna metoda, w której formularze papierowe są wypełniane ręcznie przez respondentów. Choć coraz rzadziej stosowana, wciąż bywa użyteczna tam, gdzie technologia jest ograniczona.

• Nowoczesne metody mobilne: Również coraz częściej wykorzystywane są aplikacje mobilne i techniki zbierania danych poprzez SMS lub inne formy komunikacji mobilnej, które umożliwiają natychmiastowe zbieranie informacji.

Kiedy stosować poszczególne metody?

• Badania jakościowe (IDI, FGI): Nadają się do eksploracji problemów, identyfikacji kluczowych motywów, opinii i potrzeb. Są idealne na etapie wstępnym projektu badawczego, gdy potrzebujemy głębszego zrozumienia badanego tematu.

• Badania ilościowe (CAPI, CAWI, CATI): Służą potwierdzeniu hipotez i uogólnianiu wniosków ze szerszej próbki. Dzięki standaryzacji pytań umożliwiają uzyskanie statystycznie reprezentatywnych danych, które można wykorzystać do wyciągania wniosków o populacji, np. podczas prowadzenia konsultacji społecznych.

W praktyce często stosuje się podejście mieszane (mixed methods), czyli łączenie badań jakościowych i ilościowych. Pozwala to na czerpanie korzyści z powszechności danych liczbowych oraz głębi i kontekstu, który dostarczają metody jakościowe.

Każda ze stosowanych metod – IDI, FGI, CAPI, CAWI, CATI (oraz inne, np. PAPI czy metody mobilne) – ma swoje unikalne zalety i ograniczenia. Wybór odpowiedniej techniki zależy od celów badania, budżetu, dostępności respondentów oraz potrzeb analitycznych. Badania jakościowe pozwalają zrozumieć niuanse i motywacje stojące za udzielanymi odpowiedziami, natomiast metody ilościowe dostarczają danych, które są statystycznie wiarygodne i możliwe do generalizacji.